Eygelshoven, Johannes de Doperkerk (nieuw)

De kerk

Eygelshoven, nieuwe St. Johannes de Doperkerk

De kerk
De nieuwe St. Johannes de Doperkerk aan de Portbeemden in Eygelshoven is gebouwd in 1921-’22 in een expressionistische stijl naar ontwerp van de samenwerkende architecten Alphons Boosten (1893-1951) en Jos Ritzen (1896-1961).
Het is een brede eenbeukige kruiskerk met een halfronde apsis en een klokkentoren met ingesnoerde spits met uurwerk. De toren staat op de zuidelijke transeptarm. De noordelijke transeptarm is lager dan de zuidelijke. Georiënteerd. Opgetrokken in gladde mergelsteen (Maastrichter tufkrijt), op een onderbouw en plint van Nievelsteiner zandsteen. Andere toegepaste bouwmaterialen zijn rode baksteen en (gewapend) beton. Zadeldaken, afgedekt met leien. Lengte-as van zuidwest naar noordoost (= priesterkoor).
Tegen het voorfront en de zijgevels een uitspringende plat afgedekte onderbouw. De rondboogportieken van de entreepartij in de onderbouw van het voorfront worden geflankeerd door (ter plekke gebeeldhouwde) sculpturen van de vier evangelisten, vervaardigd door Eugène Eggen (1921-2000) in 1952.

Tussen de portieken in de voorbouw zeven rechthoekige glas-in-loodvensters
In de markante westgevel een groot paraboolvormig venster met een verticale betontracering. Tegen de voorgevel twee zware steunberen, tegen beide zijgevels drie zware steunberen. Aan de achtergevel rond de apsis een verlaagde bakstenen omgang met rondbogen.
Alle dragende constructies van gewapend beton.
De hoofdbeuk is afgedekt met een paraboolvormig tongewelf met gordelbogen. Triomfboog eveneens paraboolvormig. Het gewelf is van gewapend beton, bedekt met stucwerk op steengaas. De apsis-kalot wordt gedragen door een arcade met rondbogen op geornamenteerde zuilen. Achter in de kerk in de voorbouw een bordes met banken bestemd voor vooraanstaande parochianen. Grote rustige muurvlakken. De vloer van de kerk werd na mijnschade geheel vernieuwd.

Dichtstbijzijnde kolenmijn: de mijn Julia te Eygelshoven, productieperiode 1920-1974.
Rijksmonument nr 513744

De architecten
De nieuwe St. Johannes de Doperkerk is gebouwd ter vervanging van het oude parochiekerkje dat door de groei van de bevolking ten gevolge van de expansie van de mijnindustrie te klein was geworden. Opdrachtgevers voor de bouw waren het kerkbestuur en de directie van het mijnbedrijf Laura & Vereniging.
Het was de eerste opdracht voor een nieuwe kerk van de samenwerkende architecten Alphons Boosten en Jos Ritzen, kantoorhoudend in Maastricht resp. Heerlen. In dezelfde jaren 1920-1922 bouwden ze ook aan de H.Hart/Koepelkerk in Maastricht. De revolutionaire Koepelkerk is bekender en onderwerp van veel publicaties, en kende felle voor- en tegenstanders. Echter ook de dorpskerk in Eygelshoven is een belangrijk voorbeeld van de vernieuwing in de kerkelijke bouwkunst na de periode van de neo-stijlen. Volgens de opvatting van de architecten moest bij nieuwe opdrachten niet de traditie voorop staan, maar de nieuwe eisen van de liturgie, de nieuwe materialen en technieken. In de woorden van Paul aan het Rot: “De architecten bouwden een kerk die paste in hun eigen tijd en in het omringende landschap. Zowel het grondplan, het materiaalgebruik, de constructie en de vormgeving van de Johannes de Doperkerk kunnen vernieuwend worden genoemd. De plaatsing van de toren op de zuidelijke dwarsarm was ongebruikelijk. Het overdekken van het interieur door ellipsvormige gewelven van steengaas tussen betonnen spanten, een bouwwijze die pilaren overbodig maakte, was begin jaren twintig van de vorige eeuw een revolutionaire manier van construeren”.

Bronnen:
Website Kerkgebouwen in Limburg/Eygelshoven
Website www.glasmalerei-ev-web.de van Forschungsstelle Glasmalerei des 20. Jh/Limburg-Eygelshoven
Paul aan het Rot, De Johannes de Doperkerk in Eygelshoven, een revolutionair ontwerp? in: MijnStreek, Historisch Magazine voor Parkstad Limburg, jaargang 2 (2017, nr 3) 10-15
Lidwien Schiphorst, A.J.N. Boosten 1893-1951, expressief vernieuwer van het Katholieke Bouwen, St. BONAS (Rotterdam, 2006)
Wiel Handels, ‘De glas-in-loodramen van de kerken in Eygelshoven’ in: Kerkrade Onderweg deel IX, 2005 (Historische Kring Kerkrade) 59-65
Lennart Willems, ‘Beeldende kunst’ in: Jos. Stassen (Sittard, 2016) 91, 92
Boudewijn Nols, ‘100 jaar grote kerk Eygelshoven’ in: Kerkrade Onderweg deel XXVI, 2022 (Historische Kring Kerkrade) 24-37

De ramen

De ramen
De kerk is uitbundig gedecoreerd met glas-in-loodramen. Het merendeel van de ramen is ontworpen door de drie voortrekkers van de Limburgse School: Charles Eyck, Henri Jonas en Joep Nicolas.
In de voorgevel een monumentaal paraboolvormig glas-in-loodraam uit 1948 voorstellende de kroning van Maria, gemaakt door Charles Eyck.
Eveneens in de voorgevel 2 x 3 smalle verticaal geplaatste glas-in-loodvensters met ramen van Henri Jonas uit 1939. Achter in de kerk in de achterwand van het bordes 7 rechthoekige vensters met ramen uit 1950 van Ger Bäumler met symbolische voorstellingen van de 7 sacramenten tegen een achtergrond van lichtgetinte ruitjes gevat in loodstrips.
In de onderbouw ter plaatse van de zijgevels smalle horizontaal geplaatste langwerpige vensters met glas-in-loodramen met afbeeldingen van de 14 kruiswegstaties van Henri Jonas uit 1939. De ramen bevinden zich in nissen die slecht belicht worden als gevolg van de voorzetramen en de struiken en bomen aan de buitenkant. Hierdoor zijn de staties moeilijk leesbaar en te fotograferen en komen ze niet goed tot hun recht.
In de zijgevels 2 x 3 brede halve-rondboogvormige vensters (4m breed x 2,5 m hoog) met glas-in-loodramen: 2 x 2 ramen uit de jaren 1939-1944 van Henri Jonas en aan elke zijde een raam van Jana Cerna uit 1997.
Van Joep Nicolas bevinden zich in de apsis 3 kleurrijke rondboogvormige ornamentramen met christelijke symbolen uit 1923.
Vóór de noorder/linkertranseptarm is als scheidingswand een grote glas-in-loodwand “Lofzang der Schepping” van Jos Stassen (1982) geplaatst. Daartegenover als afsluiting van de zuider/rechtertranseptarm een scheidingswand bestaande uit 6 vierkante glas-in-loodpanelen bevestigd in een raamwerk. Deze panelen, eveneens van Jos Stassen (1984), tonen taferelen uit het leven van Christus.
Beide werken van Jos Stassen zijn afkomstig uit de in 1957 in gebruik genomen en in 1994 alweer afgebroken Pastoor van Arskerk in Hopel (Kerkrade). Ze worden door het kunstlicht slecht en niet gelijkmatig belicht, waardoor met name de glas-in-loodpanelen moeilijk leesbaar zijn.

Positie 8, 9, 10, apsis, een van de eerste opdrachten voor Joep Nicolas, waarschijnlijk de enige niet-figuratieve ramen van Joep Nicolas
Volgens de bewaard gebleven factuur: “Drie kerkvensters in het priesterkoor, gekleurd glas-in-lood, aan f 95,- per stuk”.

Positie 28, voorgevel, Kroning van Maria/Hemelvaart van Maria, Charles Eyck (1950).
Oorspronkelijk raam werd geschonken door Laura & Vereeniging (1927), vervaardigd via Aug. Hermans uit Roermond in Düsseldorf voor 4.700 gulden. Tijdens WO II zwaar beschadigd. Ter gelegenheid van haar 50-jarig bestaan in 1949 bekostigde Laura & Vereeniging een geheel nieuw Maria Hemelvaartraam. Ditmaal gemaakt door Charles Eyck en geplaatst in 1950. Totale kosten 11.387 gulden.
Onderin de tekst: “Quia fecit mihi magna qui potens est et sanctum nomen eius” een versregel uit het Magnificat, een danklied van Maria

Positie 18 en 27, voorgevel , 3 smalle ramen boven de linker- resp rechteringang van Henri Jonas, ca 1939

Positie 18: de profeten Jeremias, Jonas en Joël
Positie 27: de profeten Daniël, Jesaja en Ezechiël

Positie 1, kruiswegstatie, Jezus troost de wenende vrouwen

Positie 2, 2 staties, Jezus valt voor de 3e maal, Jezus wordt van zijn kleren beroofd

Positie 3, Jezus wordt aan het kruis genageld

Positie 4, Jezus wordt van het kruis genomen

Positie 6, Jezus wordt in het graf gelegd.

Positie 12, Jezus neemt het kruis op zijn schouders

Positie 14, Jezus ontmoet zijn moeder Maria

Positie 15, Simon v Cyrene helpt Jezus het kruis dragen + Veronica droogt het aangezicht van Jezus

Posities 1 t/m 6, noordelijke zijgevel en posities 11 t/m 16, zuidelijke zijgevel, smalle horizontaal geplaatste glas-in-loodramen met afbeeldingen van de kruiswegstaties, naar ontwerp van Henri Jonas (1939) , door overlijden van Jonas in 1944 pas geplaatst in 1961.
Door onvoldoende doorvallend daglicht zijn de foto’s onderbelicht. Voor betere opnames zie de website www.glasmalerei-ev-web.de van Forschungsstelle Glasmalerei .

Positie 1, Jezus troost de wenende vrouwen
Positie 2, Jezus valt voor de 3e maal + Jezus van zijn kleren beroofd (2 staties)
Positie 3, Jezus aan het kruis genageld
Positie 4, Jezus van het kruis genomen
Positie 5, Jezus sterft aan het kruis
Positie 6, Jezus in het graf gelegd

Positie 11, Jezus ter door veroordeeld
positie 12, Jezus neemt het kruis op zijn schouders
Positie 13, Jezus valt voor de 1e maal
Positie 14, Jezus ontmoet zijn moeder Maria
Positie 15, Jezus Simon van Cyrene helpt Jezus het kruis dragen + Veronica droogt het aangezicht van Jezus af (2 staties)
Positie 16, Jezus valt voor de 2e maal

Positie 19, noordzijde, Christoffel-raam

Positie 20, Christus Koningraam, 1939, Henri Jonas

Positie 25, Annunciatie/Drievuldigheidsraam

Jana Cerna, H.Barbara, Eygelshoven, Johannes de Doperkerk

Posities 19, 20, 25 en 26, in de zijgevels brede halve-rondboogvormige ramen van Henri Jonas uit de periode 1939-1944.

Positie 19, noordzijde, raam met H. Christoffel (midden), Johannes de Doper (links) patroonheilige van de parochie/kerk en St. Sebastianus (rechts) patroonheilige van de Schuttersbroederschap
Positie 20, noordzijde, Christus Koning-raam. Het raam (1939) is geschonken door o.a. de parochianen tot eerherstel voor de diefstal van een tabernakel met inhoud. Op het raam wordt door verkenners (links) en een mijnwerkersfamilie (rechts) eerherstel gebracht aan Christus Koning. Tekst “Tu Rex gloriae, christe” uit de Te Deumlofzang. Het tijdens WO II zwaar beschadigde raam werd in 1950 door glazenier Gerard Mesterom uit Bunde hersteld.
(Rechtsonder: Eerherstel door de parochie, G. Mesterom exect, 1939)

Positie 25, zuidzijde, Annunciatie/Drievuldigheidsraam, 1935.
Naast de Drie-eenheid (De Vader, de Zoon en de H.Geest) links Maria en rechts de engel Gabriël. Bovenaan de tekst “Zie de dienstmaagd des Heeren, mij geschiede naar uw woord”.
(linksonder: Jonas ….?, G. Mesterom exec, rechtsonder: o.a. Maria ter ere Fam W… 1935, Gerestaureerd door parochianen St. Johannes de Doper 7-4-1958)
Positie 26, zuidzijde, Hubertus van Luik (1935), tweede patroonheilige van de parochie, patroon van de jagers, bisschop van Maastricht en eerste bisschop van Luik

Positie 21 en24, in de zijgevels twee brede halve-rondboogvormige ramen van Jana Cerna uit 1997. Vervaardigd door glashandel Sjef van Ooyen te Landgraaf. Beide ramen t.g.v. 75-jarig bestaan van de nieuwe parochiekerk namens de parochiegemeenschap geschonken aan het kerkbestuur.
Positie 21, noordzijde, Barbararaam, geplaatst t.g.v. het 75-jarig bestaan van de nieuwe parochiekerk. In het midden H. Barbara, patrones van de mijnwerkers, verder o.a. het oude kerkje, wapen gemeente Eygelshoven, mijnschachten.
Linksonder: Sjef van Ooyen glashandel-Landgraaf, ontwerp J. Cerna. Rechtsonder: B.g.v. 75 jarig bestaan van de parochiekerk
Positie 24, zuidzijde, H. Pastoor van Ars-raam, 1997, Jana Cerna, links de in 1994 afgebroken Pastoor van Arskerk te Hopel

Positie 17, achter in kerk, 7 sacramenten, Ger Bäumler

Gert Bäumler, ziekenzalving, Eygelshoven, Johannes de Doperkerk

Positie 17, achter in de kerk, aan de achterkant van de verhoogde zitplaatsen, 7 raampjes met symbolische voorstellingen van de 7 sacramenten. De oorspronkelijke raampjes uit 1929 werden tijdens WO II onherstelbaar beschadigd. In 1999 (of ca. 1950?) zijn nieuwe glas-in-loodraampjes geplaatst met dezelfde voorstellingen van de hand van Ger Bäumler

Positie 22, Noordertransept, Schepping, Jos Stassen

Positie 23, Zuidertransept, Jos Stassen,

Eygelshoven, Johannes de Doperkerk, Hemelvaart, 1984

Positie 22 en 23, transept, scheidingswanden, opgebouwd uit glas-in-loodramen van Jos Stassen, afkomstig uit de in 1994 afgebroken Pastoor van Arskerk in Hopel. Door een te geringe en ongelijkmatige kunstmatige belichting konden helaas geen goede foto’s gemaakt worden. Voor betere opnames zie www. glasmalerei-ev-web.de van Forschungsstelle Glasmalerei

Positie 22, noordertransept, “Lofzang der Schepping”, een raam van monumentale afmetingen, ontwerp Jos Stassen (1982), uitvoering Atelier Felix te Maastricht.
Kleine engelen- en dierfiguren binnen een wild geheel van langgerekte, verticale, kleurrijke abstracte vormen.

Positie 23, zuidertransept, 8 kleinere panelen, gevat in een raamwerk, met taferelen uit het leven van Christus, Jos Stassen (1984)

Positie 7, ornamentraam, 1955, maker onbekend

Eygelshoven, Johannes de Doperkerk (nieuw)

De kerk

De ramen

contact