Hoensbroek, de Kleine Sint Jan
De kerk
De Kleine Sint Jan of de Oude Sint Jan, de vroegere parochiekerk, gewijd aan Johannes de Evangelist, gelegen in het centrum van Hoensbroek dichtbij de markt, is een bescheiden driebeukig pseudobasiliekje met vierzijdig gesloten koor en een toren met ingesnoerde naaldspits. Opgetrokken uit mergelsteen en baksteen. Georiënteerd. De ingang bevindt zich in de toren.
De kerk heeft een eeuwenoude bouwgeschiedenis. De laat-romaanse toren werd gebouwd in de eerste helft van de 14e eeuw, het driebeukig gotisch schip en het koor stammen uit de 15e eeuw. Begin 16e eeuw kreeg het middenschip stenen kruisribgewelven. Het koor werd in de eerste helft van de 17e eeuw in de lengterichting vergroot en eind 17e eeuw verhoogd tot dezelfde hoogte als het middenschip. De sacristie aan de zuidzijde dateert uit 1725. Bij de restauratie in 1909-10 heeft architect W. Sprenger (Maastricht, 1876-1944) de pseudobasilicale vorm hersteld en werden de lage zijbeuken voorzien van lessenaarsdaken. De laatste grote restauratie dateert uit 1990.
Op de triomfboog een voor een groot deel herstelde middeleeuwse muurschildering met een voorstelling van het laatste oordeel.. Rond het kerkje zijn delen van het oude kerkhof bewaard gebleven.
Toen eind 19e eeuw het parochiekerkje te klein bleek voor het groeiend aantal parochianen werden plannen ontwikkeld om het gebouw af te breken en op dezelfde locatie een nieuwe, grotere Sint Janskerk te bouwen. Dankzij ingrijpen van het provinciebestuur ging dit plan niet door en kon het middeleeuwse kerkje behouden blijven. De nieuwe parochiekerk werd 200m verderop gebouwd.
Dichtstbijzijnde kolenmijn: de Staatsmijn Emma, productieperiode 1911-1973
Rijksmonument nr 21243.
De ramen
De kerk heeft dertien spitsboogvensters: vijf in het priesterkoor, zeven vrij kleine in de zijbeuken en een venstertje in het voorportaal.
In alle vensters zijn in 1957 glas-in-loodramen geplaatst bij gelegenheid van het gouden priesterjubileum van pastoor G. Lenders. Ze zijn ontworpen door Jacques Vonk (Rotterdam, 1923-Ermelo, 2000) en vervaardigd door Atelier Felix uit Maastricht.
Op de zeven ramen in de zijbeuken zijn “Limburgse” heiligen met hun attributen uitgebeeld.
De vijf spitsboogramen rond het priesterkoor verbeelden thema’s uit het Nieuwe Testament. Elk thema wordt dan weer uitgewerkt in 4 scènes: top, hoofdtafereel, strip en huisjes. Gezien het niet al te groot formaat van de ramen en de gedetailleerdheid van de scènes met allerlei kleine figuurtjes is de leesbaarheid problematisch. Alleen op ooghoogte en op niet al te grote afstand zijn de taferelen goed te lezen. Door het gebruik van kleine stukjes gekleurd antiekglas doen deze ramen denken aan de glas-in-loodramen van de gotische Franse kathedralen uit de 13e eeuw.
Voor een gedetailleerde beschrijving van de voorstellingen, zie de website www.parochiehoensbroek.nl/kerkgebouwen/ramen kleine st. jan.
In de achtergrond van een aantal ramen is op de foto’s het raster zichtbaar van het gaasscherm dat aan de buitenkant ter bescherming van de ramen is aangebracht.
Bronnen:
Website Kerkgebouwen in Limburg
Jan Creusen, Bernard Grothues, Rondom de Kleine St.-Jan van Hoensbroek (Hoensbroek, 2002)
Monda Heshusius, Verstilde Schoonheid van Limburg, Jacques Vonk, schilder en glazenier (1923-2000) 107-110 en 119-120
Website www.glasmalerei-ev-web.de van Forschungsstelle Glasmalerei des 20.Jh/Limburg-Hoensbroek
