Joseph Seelen
Joseph of Jos (Sebastian, Hubert, Joseph) Seelen (Venlo, 1871 – Heerlen, 1951), de zoon van een sigarenfabrikant in Venlo volgde de Rijks HBS in Venlo. Daar kreeg hij mogelijk les van Johannes Kayser (1848-1914) die in die jaren stadsarchitect van Venlo was en tevens les gaf aan de HBS. Johannes (of Johan) Kayser was een aantal jaren in dienst geweest van Pierre Cuypers, hij bouwde vooral in Limburg ca 25 kerken, alle in neogotische stijl.
Na de HBS gaat Joseph Seelen op 17-jarige leeftijd werken op het Rotterdamse architectenbureau van Evert Margray (1841-1891), waarschijnlijk op advies van Kayser die net in Rotterdam een kerk had gebouwd. Evert Margray was een van de meest produktieve Nederlandse kerkarchitecten in neogotische stijl. Vervolgens ging hij korte tijd werken in Den Haag bij architect Nicolaas Molenaar (1850-1930), een leerling van Pierre Cuypers. (Het bekende Canisiuscollege te Nijmegen uit 1900 is een ontwerp van Molenaar.) Bij de Margry en Molenaar werd hij opgeleid in de architectuurtraditie van Pierre Cuypers (1827-1920), de belangrijkste Nederlandse architect in de 19de eeuw. Deze traditie richtte zich met de neogotiek op het glorierijke verleden van de middeleeuwen in Frankrijk en met de neorenaissance op die van de Hollandse renaissance van de late 16e eeuw. Het dogmatisme van de cuyperianen was niet lang aan Seelen besteed. In de praktijk kon hij zijn opdrachtgevers elke gewenste stijl leveren, bijvoorbeeld klassiek traditionalisme bij openbare gebouwen, neoromaans bij kerken of ecclecticisme bij woonhuizen. Wel hield hij altijd vast aan de opvatting van Cuypers dat een bouwmeester de diverse ambachten van het bouwvak moest beheersen zoals het timmer-, metsel- en stucadoorsvak. Het werk van Seelen wordt dan ook gekenmerkt door ambachtelijkheid, fijne detaillering en vakmanschap.
Tijdens werkzaamheden voor de Rijksgebouwendienst in Zuid-Limburg maakte Seelen kennis met Henri Sarolea, een ervaren spoorwegbouwer en mede-eigenaar van de Oranje Nassaumijn. Hij was ook de drijvende kracht achter de aanleg van de spoorweg van Sittard via Heerlen naar het Duitse Herzogenrath (1896). Deze spoorwegverbinding was belangrijk voor het vervoer van steenkool uit het Zuid-Limburgse steenkolenbekken naar de rest van Nederland. Sarolea overleed in 1900 onverwachts op 56-jarige leeftijd.
Sarolea spoorde Seelen aan zich als architect in Heerlen te vestigen met het oog op toekomstige opdrachten in de zich snel ontwikkelende mijnstreek. In 1899 verhuisde hij van Den Haag naar Heerlen. Ook weer via Sarolea kwam hij in contact met invloedrijke Heerlenaren. Zijn eerste opdracht was een woonhuis voor apotheker De Hesselle, tevens burgemeester van 1894 tot 1913. (Tijdens zijn burgemeesterschap groeide Heerlen in 19 jaar van 5500 inwoners in 1894 tot 16.300 in 1913.) Onder De Hesselle werd Seelen op 1 januari 1900 benoemd tot de eerste gemeentearchitect van Heerlen.
Naast zijn functie als gemeentearchitect waarin hij vooral schoolgebouwen ontwierp, had hij zijn eigen architectenbureau. Hiervoor kreeg hij steeds meer opdrachten, met name door zijn contacten met religieuze orden zoals de Franciscanen en de Franciscanessen, en de Kleine Broeders en Zusters van Sint Joseph. In 1913 zegde hij zijn baan bij de gemeente op. Ook buiten Heerlen en de provincie Limburg heeft hij veel projecten gerealiseerd.
Het architectenbureau van Seelen was het eerste in Heerlen dat opleidde tot zelfstandig architect. Een van zijn leerlingen was Henk Tummers (1889-1973), later zelfstandig architect en gemeentearchitect van Heerlen. Hij is de vader van Nic Tummers (1928-2020) architectuurcriticus, beeldhouwer en politicus.
De zonen Jo (1911-1979) en André (1912-1931?) van Joseph Seelen traden in de voetsporen van hun vader, zij kregen bij hem ook hun opleiding.
Zoon Henk, de oudste van twaalf kinderen, was jarenlang leraar Nederlands op het Bernardinuscollege.
Joseph Seelen was de eerste architect die een stempel op de stad Heerlen drukte. Zijn verfijnde architectuur ligt aan de basis van Heerlen als architectuurstad.
Enkele gebouwen in Heerlen:
Voormalige Mijnschool en HTS, Bekkerveld (1920)
Atelierwoning Seelen, Valkenburgerweg 22 (1904)
Bernardinuscollege, Akerstraat (1912)
Claracollege, Gasthuisstraat (1934)
Brandweerkazerne, Akerstraat (1939, gesloopt 1959?)
Kerken in de Oostelijke Mijnstreek:
de Martinuskerk, Welten (1897 en 1925)
de Josephkerk, Heerlerbaan (1917, gesloopt 1957 wegens mijnschade)
de Martelaren van Gorcumkerk, Heerlen, Sittarderweg (1911, gesloopt 2000)
Bronnen:
www.heerlenvertelt.nl/2016/05/de eerste gemeentearchitect van Heerlen
V. Delheij, Architect Jos. Seelen (1871-1951) in: Het Land van Herle, Historisch tijdschrift voor Parkstad Limburg , 48 (1998 nr 1/2) 26-30