Glasmalerei Dr. Heinrich Oidtmann

Het oudste glasatelier van Duitsland werd in 1857 opgericht door Dr. Heinrich Oidtmann I (Linnich, 1833-1890) in Linnich. Het is een familiebedrijf dat al meer dan 150 jaar onder leiding van 5 generaties Oidtmann succesvol is. Het plaatsje Linnich ligt halverwege Mönchengladbach en Aachen. Het hoofdberoep van Heinrich Oidtmann was plattelandsarts in Linnich en omstreken. Reeds als student chemie en medicijnen was hij gefascineerd door de mogelijkheden van glas. Hij hield zich niet alleen bezig met het vervaardigen van het traditionele gebrandschilderde glas-in-loodraam maar deed ook onderzoek naar de techniek, de technische mogelijkheden en naar de historie van de meer dan duizendjarige glaskunst. De werkplaats profiteerde van de bouw van nieuwe kerken die nodig waren voor de groeiende bevolking in de steden en op het platteland van Pruisen in de tweede helft van de 19de eeuw. Mede onder invloed van de voltooiing van de gotische Dom van Keulen greep men in de kerkenbouw en de beglazing van de vensters terug op de gotiek van de middeleeuwse kathedralen. De werkplaats groeide uit tot een bedrijf van wereldfaam, dat vele prijzen won op wereldtentoonstellingen en wereldwijd exporteerde. In 1890 had het bedrijf al 100 vakmensen in dienst.
De belangrijkste verdienste van Heinrich Oidtmann is de herontdekking van het glas-in-lood en de oprichting van het oudste Duitse glasatelier te Linnich. Hij was een “selfmademan” met een veelzijdig interessegebied, een van de ” Gründer” van de Gründerzeit.
Na het overlijden van zijn vader in 1890 werd Heinrich Oidtmann II (Linnich,1861-1912) zijn opvolger. Evenals zijn vader was hij arts, en had een aantal jaren een artsenpraktijk in Aken. Hij bracht het bedrijf tot grote bloei.
Belangrijk zijn zijn pogingen om kopieën van middeleeuwse glas-in-loodramen te vervaardigen en daarmee samenhangend het ontwerpen en vervaardigen van gebrandschilderde glas-in-loodramen in een historiserende stijl, met name in de stijl van de neogotiek. Daardoor was hij in staat een inventarisatie te maken van de bewaard gebleven ramen uit de middeleeuwen in het Rijnland: “Die Rheinischen Glasmalereien vom 12. bis 16. Jahrhundert”. Kort na publicatie van dit standaardwerk in 1912 overleed hij op 50-jarige leeftijd. In navolging van zijn vader heeft hij talrijke belangrijke publicaties op het gebied van de Glasmalerei op zijn naam staan en hij geldt als een groot kenner van de glaskunst.
Het tweede deel van zijn standaardwerk werd voltooid door zijn zoon en opvolger de architect Heinrich Oidtman III (1888-1929). Hoewel het manuscript al in 1914 gereed was, kon deel 2 pas in 1929 uitgegeven worden. Als gevolg van de Eerste Wereldoorlog en de jaren erna braken voor het glasatelier moeilijke tijden aan en moest Heinrich Oidtmann III alles in het werk stellen om de produktiviteit van het bedrijf te handhaven. Hij slaagde erin de artistieke betekenis van zijn werkplaats te vergroten door jonge vakbekwame glazeniers aan te trekken. Na een lange ernstige ziekte overleed hij in 1929 slechts 40 jaar oud.
Na zijn overlijden nam zijn echtgenote Ludovika Oidtmann (1899-1945) onder een ongunstig gesternte het bedrijf over. Onder haar leiding wist het bedrijf de verwoestende gevolgen van achtereenvolgens de economische crisis van de jaren 30, de cultuurpolitiek van het nationaalsocialisme, die de kerkelijke kunst bepaald niet gunstig gezind was, en de Tweede Wereldoorlog te overleven. Zij wist het bedrijf in de geest van haar voorgangers voort te zetten: verbonden met de traditie, openstaand voor het nieuwe. Meer nog dan haar echtgenoot nam zij getalenteerde jonge vakmensen in dienst en zocht zij contact met vooraanstaande jonge kunstenaars zoals Anton Wendling en Maria Katzgrau. Zij legde de basis voor een hechte samenwerking met kunstenaars die hun ontwerp lieten uitvoeren door de vakbekwame glazeniers van de glaswerkplaats te Linnich. Haar leven kreeg een tragisch einde. Toen zij na het einde van de oorlog uit de evacuatie naar huis terugkeerde werd zij onderweg slachtoffer van een overval.
De broers Friedrich (1924-2004) en Ludovikus (1928-2006) , de vierde generatie Oidtmann, zagen zich na de dood van hun moeder in 1945 voor een bijna onmogelijke opgave gesteld. Door de oorlogshandelingen was meer dan 90% van Linnich verwoest. Ook de werkplaats en woonhuis lagen in puin. Toch lukte het hen om het bedrijf opnieuw op te bouwen.
Naast de aloude gebrandschilderde glas-in-loodramen verbreedden ze het aanbod met onder meer glas-in-beton en mozaïeken. Ze knoopten aan bij de moderne richting in de monumentale glaskunst, wat reeds begin 20ste eeuw door Johan Thorn Prikker was geïnitieerd. Prikker was hierin een pionier door figuren geabstraheerd weer te geven. Ze werkten nauw samen met belangrijke kunstenaars als Wilhelm Buschulte, Georg Meistermann, Ludwig Schaffrath, Anton Wendling en Ernst Jansen-Winkeln. Bovendien konden ze profiteren van de naoorlogse wederopbouw in Duitsland waar talloze verwoeste kerken herbouwd of hersteld moesten worden.
Beide broers waren samen met hun zonen Heinrich en Stephan nauw betrokken bij de oprichting in 1997 van het Deutsches Glasmalerei-Museum in Linnich onder meer door de schenking van een kostbare verzameling glaskunst. Het is het enige museum in Duitsland op het gebied van vlakglas.

In 1999 hebben Heinrich (1958) en Stefan (1959) Oidtmann als vijfde generatie de leiding van het bedrijf overgenomen. Zij zien het als een belangrijke taak goede contacten met hedendaagse kunstenaars te onderhouden, hun ontwerpen optimaal in glas over te zetten en open te staan voor experimenten. Verder wordt de restauratie van oude gebrandschilderde glas-in-loodramen met grote zorgvuldigheid, kennis van zaken, volgens de nieuwste wetenschappelijke inzichten en in goed overleg met bevoegde erfgoedinstanties uitgevoerd.
Glasmalerei Dr. H. Oidtmann vervaardigt naast ramen voor sacrale en profane gebouwen ook autonome glaskunstwerken, en is aktief op het gebied van restauratie, onderhoud en bescherming.
Het bedrijf krijgt vooral opdrachten uit Nordrhein- Westfalen, met als zwaartepunt de stad Aken en verre omgeving.

Kerkramen in de Oostelijke Mijnstreek:

de Pancratiuskerk te Heerlen-Centrum (1880)
de Martinuskerk te Kerkrade-Spekholzerheide (1892)
de Kloosterkapel Broeders Franciscanen/Maria ter Engelenkerk te Kerkrade-Bleijerheide (1900)
de O.L. Vrouw Hulp der Christenenkerk te Landgraaf-Nieuwenhagen (1917)
de Hart van Jezuskerk te Landgraaf-Nieuwenhagerheide (1925)
de Hart van Jezuskerk te Kerkrade-Haanrade (1932)

Bronnen:
http://www.glasmalerei-oidtmann.de
http://de.wikipedia.org/wiki/Glasmalerei-Dr.-H.-Oidtmann
Erich Stephany et al. Licht Glas Farbe, Arbeiten in Glas und Stein aus den Rheinischen Werkstätten Dr. Heinrich Oidtmann (Aachen, 1982)
Sander van Daal, ‘Oidtmann; vijf generaties glazeniers’ in: Historische Architectuur.nl (2008)