Josef Raukamp
Josef Raukamp (Linnich, 1881-Schlierbach, 1960), glasschilder, tekenaar, ondernemer.
Hij leerde het glazeniersvak in het glasatelier dr. Heinrich Oidtmann in zijn geboorteplaats Linnich. Het Duitse Linnich ligt halverwege Mönchengladbach en Aken. Hij bekwaamde zich vooral in het tekenen en schilderen op glas. Na zijn leerjaren bij Oidtmann en het volgen van schilder-en tekencursussen in Münster kwam hij in 1900 in dienst van Glasmalerei Penner, Schürer & Co in Linz, gelegen aan de Donau in Opper-Oostenrijk. Opgericht was het glasatelier in 1884 in Wenen. Al snel kreeg hij de artistieke leiding van de werkplaats en werd in 1915 eigenaar van het bedrijf. Het bedrijf werd toen al enige tijd “Oberösterreichischen Glasmalerei” genoemd.
Na WO I wist Raukamp samen met zijn broer Wilhelm, die eveneens het vak van glazenier geleerd had bij Oidtmann en inmiddels vanuit Berlijn verhuisd was naar Linz, de religieuze glas-in-loodkunst met succes van de traditionele historiserende (neo-gotisch) glasschilderkunst om te zetten in een meer moderne stijl .
Zijn stijl grijpt terug op de klassieke middeleeuwse glaskunst waarbij de gekleurde glasstukken mozaïekachtig in het beeldvlak gezet worden en de loodlijnen de contouren van de voorstellingen bepalen. (Vergelijk met de ramen van Johan Thorn Prikker in Duitse kerken.)
Zijn eerste ramen in nieuwe stijl (zoals in Huize de Berg in Heerlen en de Laurentiuskerk in Voerendaal) vonden bij kenners veel waardering, maar kregen van de conservatieve, Oostenrijkse katholieke geestelijken weinig bijval (te modern). Er dreigde zelfs een verbod voor kerkelijke opdrachten voor het bedrijf van Raukamp. Door tussenkomst van de bisschop van Linz kon een verbod voorkomen worden. Vanwege economische overwegingen zag Raukamp zich echter gedwongen zijn stijl aan te passen aan de traditionele smaak van de kerkelijke opdrachtgevers.
Door zijn kleurrijke ramen met kenmerken van een gematigd expressionisme, nieuwe zakelijkheid en “heimatstijl” kwam het glasatelier tot grote bloei. Belangrijke Oostenrijkse kunstenaars werkten vanwege zijn groot vakmanschap voor de uitvoering van hun ontwerpen samen met Josef Raukamp. Hierdoor kreeg hij ook steeds meer niet-kerkelijke opdrachten.
Broer Wilhelm trad in 1926 onder zijn kloosternaam pater Petrus in in het Cisterciënzerklooster te Schlierbach. De werkplaats werd tijdens WO II zwaar beschadigd. Gelukkigerwijs was de kostbare voorraad glasplaten bij het begin van de oorlog in veiligheid gebracht in het klooster te Schlierbach.
De kinderloze Josef Raukamp verkocht zijn glasatelier in 1954 aan het klooster te Schlierbach. De leiding van “Glasmalerei Stift Schlierbach” kwam nu in handen van zijn broer pater Petrus.
De Glasmalerei Stift Schlierbach ontwikkelde zich tot een in Oostenrijk belangrijke moderne, religieuze kunstwerkplaats waar gerenommeerde Oostenrijkse kunstenaars hun ontwerpen lieten en nog steeds laten uitvoeren. Ramen van het glasatelier bevinden zich niet alleen in Oostenrijk , maar ook in het buitenland zoals Duitsland, Israel en Japan (de Vredeskathedraal te Hiroshima).
Na de verkoop ontwierp Raukamp nog enkele ramen die door de kloosterwerkplaats uitgevoerd en geplaatst werden. In meer dan 70 parochiekerken, kloosters en de Linzer Dom bevinden zich ramen van Josef Raukamp. In ons land in Heerlen en Voerendaal. Door oorlogshandelingen zijn vele van zijn ramen onherstelbaar verwoest.
De in 1960 overleden Raukamp was geen vernieuwer van de glaskunst. Wel heeft hij met enige vertraging de stijlveranderingen in de glaskunst uit de eerste decennia van de 20ste eeuw in Opper-Oostenrijk geïntroduceerd. Dit bracht hem aanvankelijk in conflict met de conservatieve kerkelijke instanties.
De stap naar abstractie heeft hij nooit gezet.
Kerkramen in de Oostelijke Mijnstreek:
ramen in de Kapel van Huize de Berg te Heerlen (1919-’21)
ramen in de Laurentiuskerk te Voerendaal (1923)
Bronnen:
— Wolfgang Sachsenhofer, ‘Zwischen Historismus & Moderne: Josef Raukamp und die “Oberösterreichische Glasmalerei” ‘ in: Oö Heimatblätter, 2014 Heft 3/4 127-157
— Https:// de.wikipedia.org/wiki/Josef Raukamp